SZKLANE NIEZNANE. PROJEKTANCI KROSNA

SZKLANE NIEZNANE. PROJEKTANCI KROSNA

Marian Fugiel / Anna Grabowska-Szczur / Patrik Illo / Agnieszka Leśniak-Banasiak / Joanna Lorens / Jerzy Maraj / Wszewłod Sarnecki / Jan Siedlecki / Beata Szajna / Janina Szopa / Maria Wierdak / Magdalena Wójcik

Kuratorzy: Anita Bialic, Hanna Wajda-Lawera

29.10.2023– 27.02.2024 – ul. Garbarska 24, Kraków

Od 100 lat ręcznie formowane szkło z Krosna cieszy się niesłabnącą popularnością w kraju i za granicą. Cenione jest ze względu na doskonałą jakość oraz podążające za aktualną modą wzory. Było lub jest obecne niemal w każdym polskim domu oraz w milionach domów na całym świecie.

Wyroby krośnieńskich hut szkła zdobyły ponad 100 prestiżowych nagród na konkursach w Polsce i za granicą. Trafiając na rynki ponad 70 krajów na całym świecie, są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych polskich towarów. Na liście najsłynniejszych „klientów” krośnieńskiej marki znajdują się m.in. królowa brytyjska Elżbieta II, król Hiszpanii Juan Carlos, cesarski dwór Japonii, szach Iranu Reza Pahlavi, Michaił Gorbaczow, arabscy szejkowie. Krośnieńskie szkło trafa do hoteli i restauracji na całym świecie oraz linii lotniczych, m.in. Singapore Airlines, a od niedawna jest obecne na pokładach PLL LOT w klasach Biznes i Premium Economy.
Nic więc dziwnego, że od wielu lat światowi giganci w zakresie produkcji szkła właśnie krośnieńskiej fabryce zlecają wykonanie swoich wiodących kolekcji, a także powierzają tutejszym projektantom opracowanie nowych wzorów. Wśród nich są m.in. liderzy rynku wnętrzarskiego, jak Lehmann czy Crate & Barrel, Duka, Reserved Home czy koncerny alkoholowe.
Jednak krośnieńskie szkło to nie tylko piękne karty zapisane w historii polskiego przemysłu Tworzone w Krośnie, z pozoru zwykłe przedmioty dekoracyjne czy użytkowe (kieliszki, karafki, wazony, misy) były i są tak naprawdę dziełami sztuki użytkowej.

Nie sposób podać dokładnej liczby autorów projektów wyrobów krośnieńskich hut szkła. Byli wśród nich nie tylko projektanci zatrudnieni w hucie czy też wykonujący projekty na jej zlecenie, ale też studenci Wydziału Ceramiki i Szkła wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych i późniejszej Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, którzy w krośnieńskiej fabryce odbywali praktyki studenckie i staże.

Na wystawie „Szklane Nieznane. Projektanci Krosna” prezentujemy prace zaledwie dwunastu projektantów zatrudnionych w krośnieńskich hutach szkła. Wybór dwunastu nazwisk spośród kilkudziesięciu nie był łatwy – istotnym ograniczeniem była dostępność prac i ich prawidłowa dentyfikacja. Pomimo że w ogromnej wzorcowni huty Krosno Glass S.A. znajdują się tysiące szkieł zaprojektowanych i wyprodukowanych w krośnieńskich hutach szkła, to żadne z nich nie posiada informacji dotyczącej historii projektowej: autora wzoru, daty produkcji czy nagród, jakie wzór otrzymał, a tych w dorobku huty było sporo.

Przedzieranie się przez plątaninę regałów wypełnionych szklanymi formami i znalezienie na nich prac konkretnych projektantów było przedsięwzięciem bezprecedensowym. Nie udałoby się go zrealizować bez pomocy obecnych projektantów huty: Anny Grabowskiej-Szczur, Joanny Lorens i Beaty Szajny.

Mamy nadzieję, że nasz projekt zapoczątkuje porządkowanie ogromnych zbiorów szkła zaprojektowanego i wyprodukowanego w krośnieńskich hutach szkła, a w przyszłości ich digitalizację.
Do tej pory nie powstało bowiem żadne opracowanie prezentujące dorobek projektantów, zatrudnionych w przedsiębiorstwie, które przez 100 lat istnienia tworzyło historię polskiego wzornictwa szkła.

Anita Bialic, Hanna Wajda-Lawera – kuratorzy

MARIAN FUGIEL 
Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych (obecnie Zespół Szkól Plastycznych w Tarnowie). 
Od 1962 roku do emerytury zatrudniony w Krośnieńskich Hutach Szkła (od 1990 roku – Krośnieńskie Huty Szkła „Krosno” S.A.; od 2016 roku – Krosno Glass S.A.).
Projektant szkła, wieloletni kierownik Wzorcowni Głównej, pełnomocnik Zarządu Krośnieńskich Hut Szkła „Krosno” S.A. ds. ochrony własności intelektualnej. Brał udział w powstaniu Biura Wystaw Artystycznych w Krośnie oraz był pierwszym przewodniczącym Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków w Krośnie.
Oprócz projektów szkła jest także autorem wystroju wnętrz (m.in. żyrandoli) i dekoracji elewacji. Opatentował metodę połączenia ceramiki ze stłuczką z krośnieńskiej huty, którą wykorzystywał w wykonywanych przez siebie mozaikach. 
Brał udział w wystawach w Polsce oraz za granicą, organizowanych przez Centralę „Minex” (Poznań, Montreal, Paryż, Nowy Jork, Londyn, Monachium).

ANNA GRABOWSKA-SZCZUR
Ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy, 1982. Dyplom na Wydziale Grafiki Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie: Akademii Sztuk Pięknych im. W. Strzemińskiego) w Łodzi, 1987. 
W 1988 roku podjęła pracę jako projektant w Krośnieńskich Hutach Szkła (od 1990 roku – 
Krośnieńskie Huty Szkła „Krosno” S.A.; od 2016 roku – Krosno Glass S.A.); od 2011 pracuje jako manager ds. rozwoju produktu.
Otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia za zrealizowane projekty, z których kilka uzyskało ochronę w Urzędzie Patentowym RP. 
Jej prace eksponowane były na wystawach krajowych oraz zagranicznych (Niemcy, Francja, USA, Izrael, Austria, Włochy), m.in. na wystawie polskiego szkła na Salone del Mobile w Mediolanie w 2019 roku.
Poza szkłem projektuje typografię, graficzne formy użytkowe oraz tworzy prace graficzne i malarskie.

PATRIK ILLO
Dyplom na Wydziale Szkła Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Bratysławie, Słowacja, 1998. Pobyty studyjne: na Uniwersytecie Newcastle, Wielka Brytania, 1997; Colle Val d'Elsa, Toskania, Włochy, 1997; Cite Internationale Des Arts, Paryż, Francja, 1999, 2010.
Od 2010 r. główny wykładowca w Pracowni Szkła Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Bratysławie, Słowacja.
Główny projektant Krośnieńskich Hut Szkła „Krosno" S.A., 2006–2009. Od 2008 główny projektant słowackiej huty szkła Rona. Projektant w czeskich hutach szkła, m.in. Moser i Crystalex.
Liczne nagrody i wyróżnienia, m.in. Design Plus 2006 za innowacyjny design; Form 2008; nagroda na Targach Ambiente we Frankfurcie, Niemcy, 2008; Krajowa Nagroda za Wdrożenie Designu, Słowackie Centrum Designu, 2001, 2003, 2007, 2009; „Dobry Wzór 96”, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa, 2008.
Udział w ponad 50 indywidualnych i w ponad 150 zbiorowych wystawach w Europie, Azji i USA.
Jego prace znajdują się w muzeach na całym świecie, m.in. w: Słowackiej Galerii Narodowej, Bratysława, Słowacja; Muzeum Szkła w Riihimäki, Finlandia; Muzeum Sztuk Dekoracyjnych w Pradze, Czechy; Muzeum Sztuk Dekoracyjnych i Wzornictwa w Rydze, Łotwa; Muzeum Szkła Artystycznego w Petersburgu, Rosja.
Kurator wielu wystaw w Czechach, Słowacji, Niemczech, Rosji, Finlandii i Estonii.

AGNIESZKA LEŚNIAK-BANASIAK 
Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu, 2004. Studia na Academii di Belle Arti w Mediolanie, 2002–2003. Od 2006 roku pracownik dydaktyczny ASP we Wrocławiu; od 2016 roku z tytułem doktora. 
Projektant w KHS „Krosno” S.A., 2004–2006, w Hucie Szkła Kryształowego „Violetta" w Stroniu Śląskim, 2006–2008, oraz w firmie Villa Glass Studio w Krośnie, 2004–2007. 
Liczne nagrody i wyróżnienia, m.in.: I nagroda za projekt „Milano" w ogólnopolskim Konkursie na Projekt Szkła Użytkowego „Piękne Szkło”, 2005; I nagroda w konkursie PRODECO 2007 w kategorii „Nakrycie stołowe"; finalistka konkursu Stanislav Libenský Award, 2009; stypendystka Instytutu Adama Mickiewicza, 2010; Złoty Medal na Międzynarodowych Targach Sztuki, Rzemiosła i Designu w kategorii Meister der Moderne, Monachium, Niemcy, 2014; finalistka konkursu The International Exhibition of Glass Kanazawa, Japonia, 2022.
Udział w 14 wystawach indywidualnych, m.in.: „Spatial System”, Galeria NOVA, Bratysława, Słowacja, 2013; „Line in Space”, Praska Galeria Szkła, Praga, Czechy, 2013; „Verre”, Galeria Clara Scremini, Paryż, Francja, 2014; Venice Glass Week Hub, Palazzo Querini, Wenecja, Włochy, 2018 oraz w ponad 100 wystawach grupowych w Polsce i za granicą: Czechy, Dania, Holandia, Niemcy, Słowacja, Francja, Włochy, Węgry. 
Kuratorka i uczestniczka wystaw GLASS_ON. The Venice Glass Week 2021,2022, oraz „Na zachodzie bez zmian” – prezentacja prac pracowników Wydziału Malarstwa i Katedry Szkła ASP we Wrocławiu, Galeria Kobro w Akademii Sztuk Pięknych im. W. Strzemińskiego, Łódź, 2023. 
Prace w zbiorach muzealnych: Muzeum Narodowe w Poznaniu; Muzeum Narodowe we Wrocławiu; Glasmuseum Lette, Ernsting Stiftung Alter HofHerding, Letter Berg, Niemcy; Muzeum Pałac Schoena w Sosnowcu; Muzeum Rona, Lednicke Rovne, Słowacja; Muzeum Szkła w Żeleznym Brodzie, Czechy oraz w kolekcji Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie. 

JOANNA LORENS
Ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Krośnie, 1998. Dyplom na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003. 
W 2004 roku została zatrudniona jako projektant w Krośnieńskich Hutach Szkła „Krosno” S.A. (obecnie Krosno Glass S.A.).
Projektuje wyroby wykonywane zarówno ze szkła formowanego ręcznie, jak i na automatach, a także ich dekoracje. Współpracowała z sommelierem Pawłem Białobrockim przy tworzeniu kolekcji wina Makłowicz, 2017.
Jej prace były prezentowane corocznie w latach 2005–2023 na Międzynarodowych Targach we Frankfurcie w Niemczech oraz na wystawie w pawilonie polskim w czasie Dubai Expo, 2021. Są również częścią stałej ekspozycji Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie. 
Inspiracji dla swoich projektów poszukuje w otaczającej ją naturze. Pasjonuje się fotografią. 

JERZY MARAJ 
Urodzony w Strzelinie koło Wrocławia w 1946 roku. Dyplom z wyróżnieniem na Wydziale Ceramiki i Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie: Akademia Sztuk Pięknych im. E. Gepperta) we Wrocławiu, w pracowni prof. Stanisława Dawskiego, 1971. W latach 1971–1984 główny projektant w Krośnieńskich Hutach Szkła (obecnie: Krosno Glass S.A.). W latach 1985–1990 prowadził pracownię projektowania i artystycznego zdobienia szkła w Krośnie. Grawer i projektant w Steiner Römanische Glashütte, Linz am Rhein, Niemcy, 1990–1992. Główny projektant w Hucie Szkła Inco Veritas w Tarnowcu koło Jasła, 1992–2007. Projektował również dla zakładu Makora Huta Pięknego Szkła w Krośnie.
Udział w 12 wystawach indywidualnych w Polsce i na Słowacji, oraz w licznych w wystawach zbiorowych w kraju i za granicą, m.in. w Londynie, Moskwie, Hamburgu, Tibilisi. Projektował i realizował naczynia ze szkła do filmów: „Królowa Bona”, „Ogniem i mieczem” i „Pan Tadeusz”. Dla filmowych realizacji stworzył liczące kilkaset sztuk zestawy kielichów, pater, szklanic i wazonów.
Zmarł w 2016 roku.
Prace w kolekcjach muzealnych i prywatnych, m.in.: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, Biuro Wystaw Artystycznych w Krośnie i Rzeszowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu, Muzeum Zamkowe w Malborku, Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie.

WSZEWŁOD SARNECKI 
Uczył się w Liceum Rzemiosł Artystycznych w Czerniowcach na Ukrainie. W 1953 roku udało mu się dołączyć do rodziny, która w ramach repatriacji trafiła do Polski. Pracował w Zakładach Porcelitu Stołowego „Tułowice” w Tułowicach. W 1965 roku ukończył Wydział Ceramiki i Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie: Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta) we Wrocławiu.
Pracował jako główny projektant w Krośnieńskich Hutach Szkła, 1964–1973. Utworzył tam nowoczesną pracownię projektową wzorowaną na zachodnioeuropejskich zakładach, składającą się z przeszkolonego zespołu hutników. Współpracował z Centralą Handlu Zagranicznego „Minex”, co umożliwiło mu podróże po całym świecie. Osiągał spektakularne efekty, jego prace są idealnym przykładem szkła artystycznego tworzonego w zakładzie przemysłowym.
Był wielokrotnie nagradzany, zdobył m.in. Złotego Merkurego dla Krośnieńskich Hut Szkła w zakresie wzornictwa i estetyki produkcji przemysłowej. Zaprojektował m.in. tzw. zestawy olimpijskie z okazji olimpiad: w Meksyku, 1968 oraz w Monachium, 1972.
W 1973 roku przeniósł się do rodziny do Warszawy. Przez półtora roku pracował jako konserwator przy odbudowie Zamku Królewskiego. W 1975 roku podjął pracę w Centrali Handlu Zagranicznego „Minex” wprowadzając w życie standardy obsługi zagranicznego klienta, z którymi zetknął się w USA. Na 400 m2 zorganizował wzorcownię, w której prezentowane były wyroby polskich hut szkła. 
Oprócz nadzorowania pracy w „Minexie” jeździł po Polsce, gdzie pomagał tworzyć wzorcownie handlowe, oraz po świecie, tworząc w różnych krajach krótkoterminowe wzorcownie promocyjne, a także, corocznie, kilkanaście wystaw polskiego szkła i ceramiki.
W 1985 roku zrezygnował z pracy w „Minexie” i urządził własna pracownię w Warszawie. Nadal zajmował się projektowaniem szkła, wykonywał mozaiki ceramiczne, renowował żyrandole i zabytkowe meble, malował obrazy. Brał także udział w plenerach szklarskich w Polsce i za granicą, zdobywał nagrody. 
W 2022 roku otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis.”
Prace Wszewłoda Sarneckiego wystawiane były w Polsce i na świecie oraz znajdują się w polskich i zagranicznych kolekcjach. 

JAN SIEDLECKI 
Dyplom z wyróżnieniem na Wydziale Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych (obecnie: ASP im. Jana Matejki) w Krakowie, 1973.
W latach 1973–2008 pracował w krośnieńskiej hucie (obecnie Krosno Glass S.A.) na stanowisku specjalisty projektanta szkła.
Stworzył, wg własnych obliczeń, prawie 40 000 projektów. Wiele z nich zdobyło nagrody i wyróżnienia, m.in.: I nagroda za projekt szkła stołowego Reflex, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa, 1988; nagroda główna (ex aequo) w konkursie projektantów CEVIDER, Walencja, Hiszpania, 1991, 1993; Znak „Dobry Wzór 96”, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa, 1997; złoty medal DOMEXPO na 99 Międzynarodowych Targach Poznańskich, Poznań, 1999; Godło Promocyjne Prezydenta RP „Teraz Polska” dla zestawu dla napojów Mono, 1999.
Zestaw Mono został pokazany na wystawie „Rzeczy pospolite: polskie wyroby 1899–1999”, zorganizowanej w Muzeum Narodowym w Warszawie w 2000 roku, prezentującej prace 120 polskich projektantów.
Udział w 11 wystawach indywidualnych w Polsce, Norwegii i USA oraz w 28 wystawach zbiorowych w Polsce, Niemczech, Szwajcarii, Czechosłowacji (obecnie: Słowacji) i Hiszpanii.
Prace w kolekcjach muzealnych i prywatnych, m.in. w Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu i Muzeum Podkarpackim w Krośnie. Wykonane przez Siedleckiego szklane unikaty (wazon i szklanka) trafiły do zbiorów Corning Museum of Glass w Nowym Yorku, USA, 1977.
Po zakończeniu pracy w KHS Krosno tworzy unikatowe obiekty ze szkła, rysunki, grafiki, prace malarskie; zajmuje się też fotografią.

BEATA SZAJNA 
Ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Rzeszowie, 1989. Dyplom na Uniwersytecie Rzeszowskim na Wydziale Sztuki, 2012. 
Od 1998 roku zatrudniona w Krośnieńskich Hutach Szkła (obecnie Krosno Glass S.A.) na stanowisku specjalista projektant. Zajmuje się projektowaniem szkła, tworzy kolekcje autorskie oraz projekty na zamówienie klientów z całego świata. Jej prace były prezentowane na ok. 30 wystawach zbiorowych i targach na terenie Polski, Niemiec, Austrii, Włoch, Francji, Stanów Zjednoczonych, Anglii, Izraela i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Są również częścią stałej ekspozycji Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie; w 2019 roku prezentowała tam swoje projekty na wystawie indywidualnej. Laureatka licznych nagród i wyróżnień, m.in. „Złote Ville” za zestaw szkła artystycznego Molly, 2014; Laur Klienta, 2011; Dobry Design za Karafkę Vinoteca, 2015. Jej wazon Samara, zaprojektowany na Targi we Frankfurcie w 2005 roku, został zaprezentowany na wystawach w Mediolanie, 2019, i Dubaju, 2021 i był jednym z najchętniej kupowanych produktów Krośnieńskich Hut Szkła w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku – wyprodukowano i sprzedano ponad 25.000 sztuk wazonów. Jest aktywna również w dziedzinie sztuk wizualnych (m.in. malarstwie i rysunku). Częstym tematem jej prac są ptaki. Należy do Grupy Ornitologicznej, z którą przemierza liczne tereny Polski w poszukiwaniu najrzadszych i najciekawszych gatunków ptaków

JANINA SZOPA 
Urodzona w 1946 roku. Ukończyła Liceum Plastyczne w Jarosławiu, 1965. Zatrudniona w Krośnieńskich Hutach Szkła (obecnie Krosno Glass S.A.); na stanowisku projektanta,1965–2001. Doświadczenie w projektowaniu szkła zdobywała pracując we wzorcowni i nadzorując produkcję wzorów. Współpracowała z Marianem Fuglem, Władysławą Niedzielską, Wszewłodem Sarneckim, Bolesławem Grzegorczykiem, Ryszardem Czyną, Mieczysławem Dudzińskim, Idzim Dąbrowskim. Jej autorskie realizacje odznaczają się szlachetnością formy, wysmakowaną dekoracją, prostotą linii. Za zestaw szkła z tzw. kroplą w dnie otrzymała tytuł „Wicemister Eksportu” na Międzynarodowych Targach w Poznaniu, 1979. 
Zmarła w 2021 roku. 

MARIA WIERDAK
Ukończyła Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Tarnowie (obecnie Zespół Szkół Plastycznych), 1958. Zatrudniona na stanowisku projektanta w Krośnieńskich Hutach Szkła ((obecnie Krosno Glass S.A.) w latach 1958–1997.
Jej projekty cieszyły się ogromnym zainteresowaniem klientów.

MAGDALENA WÓJCIK 
Ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych (obecnie Zespół Szkół Plastycznych im. Piotra Michałowskiego) w Rzeszowie, 1978, specjalność: formy użytkowe. 
W 1982 roku zatrudniona jako projektant szkła w Krośnieńskich Hutach Szkła, (obecnie Krosno Glass S.A.), gdzie pracowała nieprzerwanie do czasu przejścia na emeryturę w 2018 roku.
Zaprojektowała ponad 10.000 wzorów szkieł. Wiele z nich było prezentowanych na targach i wystawach w Polsce i za granicą, m.in. na Międzynarodowych Targach we Frankfurcie n/Menem, Międzynarodowych Targach w Poznaniu, targach w Birmingham. Za swoje prace otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia, m.in. Złoty Medal na Międzynarodowych Targach w Poznaniu dla zestawu szkła stołowego, 1992; tytuł "Wzór Roku 2002" przyznany przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej dla linii wazonów Arges za piękne i lapidarne formy uzyskane prostymi zabiegami hutniczymi; wyróżnienie Polski Produkt Światowy dla zestawu wazonów i salaterki Muraya, 2007; kilkakrotnie tytuł "Dobry Wzór" przyznawany przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, m.in. za zestaw Fado, 2015.
Dużym uznaniem klientów cieszyły się m.in. zestawy szkieł: Fiord (karafka, szklanki), Reflection (karafka, szklanki, kieliszki, salaterki, dzbanek, wazon), Fado (kieliszki, szklanki z korkową podstawką, karafka), wazony z owijką. 
Jej prace znajdują się w Muzeum Podkarpackim w Krośnie.